Ruimte voor Energie: leiden of lijden?

• Energie in het ruimtelijk planproces
• De ruimtelijke effecten van duurzame energie
• Geïntegreerde visie op energie en ruimte
• Mix van theorie en praktijk
  

Inhoud

Inleiding

Het Rijk zet in op een transitie naar een duurzame, hernieuwbare energievoorziening. Landelijk zijn er doelstellingen vastgesteld. Zo moet in 2050 de energievoorziening nagenoeg CO2-neutraal zijn. Niet alleen voor de opwek van duurzame energie, maar ook voor het transporteren van energie en opslag is nu en in de toekomst ruimte nodig. Wat hebben we nodig om onze energievoorziening te verduurzamen en hoe passen we dat ruimtelijk in met oog voor leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit?

Wat betekent de woningbouwopgave en de warmtetransitie voor het energiesysteem? Welke oplossingsrichtingen zijn er en hoe passen we die met ruimtelijke kwaliteit in?

Daarbij komen verschillende vragen naar boven:

• Welke aanpassingen in de energie-infrastructuur vraagt de energietransitie?
• Wat is de omvang en het ruimtebeslag van deze aanpassingen?
• Welke andere ruimtevragende opgaven spelen er in Nederland?
• Hoe voorkomen we dat verduurzaming van het energiesysteem ten koste van leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit gaat?
• Welke andere ruimtelijke functies trekken schakelpunten in de energie-infrastructuur straks aan?
• Komt de woningbouwopgave stil te liggen door netcongestie?
• Hoe ziet een energiepositieve wijk eruit?
• Welke mogelijkheden zijn er om ruimtelijke kwaliteit te behouden?
• Zijn er no-regret maatregelen voor verduurzaming van de gebouwde omgeving?

Bottomline: de energietransitie is vooral een ruimtelijke opgave.

Hoe trekken we hier als ontwerpers, stedenbouwkundigen, planologen, beleidsmedewerkers ruimtelijke ordening en beleidsmakers duurzaamheid samen in op?

Problematiek energie en ruimte

Is het energiesysteem leidend of lijdend bij de verdere ontwikkeling van Nederland?

Als onderdeel van de infrastructuurlaag zou het energiesysteem voorwaardelijk moeten zijn voor de functies die we in gebieden ontwikkelen. In die zin is het energiesysteem leidend, ook als we het gaan verduurzamen. De verduurzaming van de energievoorziening kost veel ruimte. Wat betekent dat voor de geplande woningbouwopgave en de verduurzaming van bedrijventerreinen? Kunnen gebieden die nu vooral ruimtelijk gepland zijn straks wel een aansluiting krijgen of moeten we in andere gebieden gaan ontwikkelen waar nog wel capaciteit is? In dit geval zorgt het energiesysteem voor lijden.

Nu al is het lastig om geschikte locaties te vinden voor nieuwe hoogspanningsstations in de stad en het buitengebied of MSR-huisjes in de wijk en lijdt de verbouwing van het energiesysteem onder lange vergunningstrajecten en ingewikkelde participatieprocessen. Kunnen we door vroegtijdig een energiesysteem te ontwerpen in samenhang met andere ruimtelijke opgaven de ruimtelijke kwaliteit van onze leefomgeving verbeteren zodat we van een lijdend energiesysteem naar een leidende energiestructuur gaan? Hoe kunnen we de energie-opgaven met ruimtelijk kwaliteit oplossen? Hoe passen we energie-infrastructuren ruimtelijk in in de stad of in het landschap?

Inhoud en resultaat

Met deze cursus bieden wij u inzicht en inspiratie hoe ontwerpers, beleidsmakers en planologen samen met duurzaamheidsspecialisten tot een integrale aanpak van gebiedsontwikkelingen, met focus op het energiesysteem, kunnen komen. We doen dat met een mix van theorie en toepassing via verschillende praktijkcases, waardoor de kennis beter neerdaalt.

Aan het einde van de cursus hebt u een goed beeld van de basisbegrippen van energietransitie en ruimtelijke kwaliteit. U hebt inzicht in de ruimtevraag van de verduurzaming van het energiesysteem in de gebouwde omgeving. Tevens hebt u inspiratie hoe u energie-infrastructuren het beste ruimtelijk kunt inpassen en op welke manier de omgeving daarbij betrokken kan worden.

Doelgroep

Deze cursus is met name bestemd voor stedenbouwkundigen, landschapsontwerpers, planologen, beleidsmedewerkers ruimtelijke ordening en beleidsmedewerkers duurzaamheid van gemeenten. Daarnaast kan de cursus nuttig zijn voor medewerkers duurzame gebiedsontwikkeling en beheerders van de openbare ruimte (beheer-strategie), omgevingsmanagers, senior vergunningverleners en netontwikkelaars van netwerkbedrijven.

Programma

Dag 1:

Inleiding: voor welke opgave staan we?

• Klimaatdoelen
• Doorvertaling naar energietransitie
• Regionale Energie Strategie
• Transitievisie warmte
• Woningbouwopgave
• Klimaatadaptatie
• Leefbaarheid

Basisbegrippen energietransitie en ruimtelijke kwaliteit

• Wettelijk kader energietransitie
• Nationaal Plan Energiesysteem, Regionale Energie Strategie, Programma Energie
• Hoofdstructuur
• Nota Ruimte, Mooi Nederland
• Elementen van een energiesysteem
• Overzicht duurzame energiebronnen: zon, wind, duurzame gassen, duurzame warmtebronnen
• Opslag
• Netcongestie

Praktijkcasus verstedelijking

• Verstedelijkingsopgave en warmtetransitie in de Metropool Regio Amsterdam
• Rol van de schaalniveaus wijk, stad en regio in het integrale energiesysteem
• Inzichten en dilemma’s bij het ontwerpen van en energie-rekenen aan deze opgave

Praktijkcasus Balanswijk

• Leidende- en ontwerpprincipes Balanswijk
• Ontwerpen van een balanswijk zonder aansluiting op het energienet

Dag 2:

Voorbeelden van andere gebieden

• Uitbreidingslocatie met een beperkte aansluiting op het net
• Verduurzaming van een bedrijventerrein
• Warmtenet in Zutphen
• Gezamenlijk taal ontwikkelen mbt ruimtelijk ontwerp en energie

Ruimtelijke inpassing en participatie van energie-infrastructuur

• Relatie energie-infrastructuur en ruimtelijke kwaliteit
• Verbinding van energietransitie met andere transitievraagstukken
• Kort instrumenten Omgevingswet: visie, plan, programma
• Ruimtelijke inpassing van onder-, regel- en schakelstations en MSR-huisjes
• Functiecombinaties
• Participatie bij energieprojecten: specifieke aspecten
• Casus Friesland

Vragen en casussen van deelnemers

• Ingebrachte casussen
• Geparkeerde vragen
• Actuele problemen van cursisten gezamenlijk bespreken
  

Materiaal

• Digitale hand-outs en eventueel aanvullend digitaal materiaal
• Toegang tot de gehele digitale kennisbank Klimaatweb Pro tot een maand na de cursus

Hiermee krijg je toegang tot het dossier met alle relevante achtergrondinformatie rondom jouw cursus. Zo kun je voor, tijdens en na de cursus continu leren over dit onderwerp.

Verder krijg je met Klimaatweb Pro gratis toegang tot dossiers, digitale boeken van Berghauser Pont Publishing, waaronder commentaar en naslag, en het gehele jurisprudentie archief.