Patroonherkenning in Fraudesignalen

Accreditatie / PE punten

• NIVRE (op aanvraag)

Patronen, fraude en psychologie.

Het herkennen van patronen in fraudegedrag en omstandigheden die uitnodigen tot frauderen, speelt een belangrijke rol bij tijdige risicosignalering en de aanpak van fraude en FEC. Nieuwe kennis en inzichten zorgen voor meer bewustwording en een scherpere focus op de voorspellende kenmerken van fraude en crimineel gedrag. Welke patronen kunnen we hierin waarnemen? Hoe speelt u hierop in?

U leert:

• Hoe u tijdig signalen en patronen in gedrag en omstandigheden kunt herkennen
• Op welke manier u hier tijdig op kunt anticiperen en reageren
• Wat dit kan betekenen voor de effectiviteit van beleid en aanpak van Fraude en FEC

Financiële fraude en criminaliteit kennen talloze variaties. Een kleine groep veroorzaakt daarbij een groot deel van de zaken. Deze dadersgroep onderscheidt zich vooral door specifieke persoonlijkheidskenmerken en gedrag. Daarnaast zijn er “gunstige” omstandigheden waaronder mensen – ook zij met een goed ontwikkeld moreel kompas - frauderen. Actueel psychologisch onderzoek zorgt voor meer succes in het traceren, verklaren en voorspellen van deviant gedrag. Deze research levert praktische psychologische inzichten op.

We behandelen:

• Welke omstandigheden zijn bij uitstek gunstig voor het plegen van financiële fraude?
• Welke persoonlijkheden zijn kenmerkend voor een gebrekkig moreel kompas?
• Welke factoren zijn bepalend voor gewetenloos en crimineel gedrag?
• Wat gebeurt er in het brein van doorgewinterde fraudeurs en criminelen?
• Wat speelt er bij “gewone” fraudeurs met een goed ontwikkeld geweten?
• Wat versterkt de kans op grensoverschrijdend gedrag, integriteitsschending en financiële fraude door bestuurders en topmanagers?
• Oefeningen, tests en checklists.

Programma

dinsdag 25 maart 2025

09:00 - 09:30
Ontvangst en registratie, koffie
09:30 - 10:30
Blok 1 Fraudepsychologie

Nieuwe kennis en inzichten zorgen voor meer bewustwording en een scherpere focus op de voorspellende kenmerken van fraude en crimineel gedrag. Korte inleiding over de psychologische aspecten van fraude en FEC in de financiële sector.

• Fraudepsychologie
• Over patroonherkenning
• Belangrijke concepten en begrippen
• Psychologische inzichten uit onderzoek
• Soorten financiële fraudeurs
• Onderzoek naar fraudegedrag
• Wat hebben we eraan?

10:30 - 10:45
Pauze
10:45 - 11:45
Blok 2 Persoonlijkheden met een hoog frauderisico

Welke persoonlijkheden hebben een hoge kans op een gebrekkig moreel kompas? En brengen een groot frauderisico met zich mee? We zetten de belangrijkste persoonlijkheden op een rij. Welke factoren zijn doorslaggevend? Wat gaat er om in hun brein? Hoe opereren zij? Hoe gaat u hiermee om? U krijgt inzicht en handvatten.

• De Donkere Driehoek: drie persoonlijkheidstypologieën
• Persoonlijkheidskenmerken: attitude, gedrag en uitstraling
• Patronen in taal en gedrag herkennen
• Effectief omgaan met verschillende persoonlijkheden in onderzoek en interviews
• Wat hebben we eraan?

11:45 - 12:45
Blok 3 Patroonherkenning en intuïtie

Hoe herkent u patronen in omstandigheden en gedrag? Wat neemt u waar? Hoe kunt u dit duiden? Over patroonherkenning als basis voor waarneming en het signaleren van Fraude en FEC.

• Patroonherkenning als kompas
• Waarneming: onbewust en bewust
• Duiding van intuïtieve hotspots en feitelijke waarneming
• Patroonherkenning als basis voor analyse en interpretatie
• Toepassing in de praktijk
• Wat hebben we eraan?

12:45 - 13:30
Lunchpauze
13:30 - 14:30
Blok 4 Frauduleus gedrag van bestuurders en topmanagers

Welke factoren versterken de kans op grensoverschrijdend gedrag, integriteitsschending en financiële fraude bij de top van een organisatie? Hoe vroegsignalering kan ondersteunen bij preventie en fraude- en risicobeheersing.

• De gespannen relatie tussen macht en het moreel kompas
• Persoonlijkheidskenmerken van topbestuurders in bedrijfsleven, overheid en politiek
• Onderzoek naar risicofactoren: vroege signalen van fraudegedrag in de toekomst
• Ethische dilemma's: 'Snakes in Suits' & moraliteit in de boardroom
• Wat hebben we eraan?

14:30 - 15:30
Blok 5 Gunstige omstandigheden voor financiële fraude

Welke omstandigheden zijn bij uitstek gunstig voor het plegen van financiële fraude?
Niet alleen mensen met een gebrekkig moreel kompas frauderen. Er zijn ook omstandigheden en situaties waaronder “gewone” mensen frauderen? Wat speelt hierbij een rol? Welke patronen zijn hierin te ontdekken?

• Normaal gedrag versus afwijkende persoonlijke omstandigheden
• Gelegenheid maakt de dief: drie dimensies van financiële fraude
• Onderzoek naar de Fraude Driehoek: welke indicatoren?
• Patroonherkenning: schuld en schaamte als psychologische ankers
• Profielen en kenmerken van kansrijke "gewone" fraudeurs
• Wat hebben we eraan?

15:30 - 15:45
Pauze
15:45 - 16:45
Blok 6 Aanpak en beleid

De balans tussen preventie en correctie: het ontwikkelen van fraudebeleid. Op welke wijze is fraudegedrag te beperken? Hoe kunnen we de intenties van potentiële fraudeurs veranderen? Wat is de invloed van de organisatiecultuur op compliance?

• Het ontwikkelen van beleid en aanpak op preventie
• Bewustwording van gedragspatronen en kenmerken
• Verticale en horizontale lijnen van de organisatiecultuur
• Meer grip krijgen op fraudegevoeligheid van medewerkers
• Tactieken voor gedragsbeïnvloeding
• Verankering van beleid en aanpak in de praktijk.
• Over omstandigheden en persoonlijkheden die een verhoogd risico op fraude geven.

16:45
Afsluiting

Sprekers

• drs. Guus Essers
  Gedragswetenschapper in de triade taalkunde, psychologie & bedrijfskunde
  G.E. Organisatieontwikkeling

Bestemd voor

Bestemd voor

• Fraude-onderzoekers en -coöordinatoren bij verzekeraars, banken en andere financiële instellingen
• Risk- en compliancemanagers
• Politiefunctionarissen
• Opsporingsambtenaren Bijzondere Opsporingsdiensten
• Onderzoekers, werkzaam bij autoriteiten en toezichthouders
• (Forensische) accountants
• Schadebehandelaars
• Schade-experts
• Toedrachtonderzoekers
• Onderzoekbureaus / particuliere onderzoekers
• Fraude-advocaten